Mamy przyjemność zaprosić Państwa do udziału w drugim, kwietniowym Zdalnym Wykładzie Geomorfologicznym SGP, który zostanie wygłoszony z okazji DNIA ZIEMI. Wykład ten odbędzie się w dniu 22 kwietnia o godzinie 18.00, nosi tytuł „Kiedy skały mówią szeptem: badania mikrowietrzenia na przedpolach lodowców” i będzie wygłoszony przez prof. UW dr hab. Macieja Dąbskiego oraz mgr Ireneusza Badurę (Uniwersytet Warszawski).
Prof. UW dr hab. Maciej Dąbski – geograf i geomorfolog związanym od lat z Wydziałem Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik projektu „Mikrowietrzenie i charakterystyki spektralne powierzchni skalnych na przedpolach Lodowców” w ramach grantu NCN Preludium bis. Prof. Maciej Dąbski obronił doktorat w 2004 r., a stopień doktora habilitowanego uzyskał w 2015 r. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje na procesach rzeźbotwórczych zachodzących na przedpolach współczesnych lodowców (Islandia, Alpy, Spitsbergen). Zajmuje się także fotointerpretacją form rzeźby oraz różnymi zagadnieniami z zakresu gospodarowania na obszarach zimnych. Od niedawna uczestniczy w pracach Komitetu Badań Polarnych PAN.
Mgr Ireneusz Badura – absolwent Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Ścisłych i Przyrodniczych UW. Interesuje się zastosowaniem nowych technologii w naukach o Ziemi i środowisku, ze szczególnym uwzględnieniem spektrometrii i wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych. Praca w ramach projektu doktorskiego pozwala na spełnianie Jego pasji w Arktyce i w górach wysokich. Od niedawna łączy geomorfologię z geomikrobiologią prowadząc interdyscyplinarny projekt badawczy z Wydziałem Biologii UW. Dodatkowo, jest członkiem zespołu opracowującego spektrometr dalekiej podczerwieni MIRORES na potrzeby satelitarnej misji księżycowej dla Europejskiej Agencji Kosmicznej.
Streszczenie wykładu: W obliczu globalnych zmian klimatu, cofające się lodowce ujawniają krajobrazy, które podlegają adaptacji do nowych warunków środowiskowych. Nasze badania, prowadzone na przedpolach lodowców Hallstaetter w Alpach Salzburskich i Midtre Lovénbreen na Spitsbergenie, odkrywają wpływ procesów mikrowietrzenia na niedawno odsłonięte powierzchnie skalne o zróżnicowanej petrografii w odmiennych warunkach klimatycznych.
Koncentrując uwagę na powierzchniach moren i form erozyjnych uformowanych przez lodowce od ich maksymalnego zasięgu w XIX wieku (podczas tzw. Małej Epoki Lodowej), obserwujemy, jak szybko zmienia się mikrorzeźba powierzchni skalnych, ich chropowatość i sprężystość w odpowiedzi na wietrzenie. Badamy również zmiany w strukturze wierzchniej warstwy skał w skali mikroskopowej i ich wpływ na odbicie promieniowania elektromagnetycznego. W projekcie wykorzystujemy zaawansowane techniki badawcze, łącząc metody geomorfologiczne (użycie bezzałogowych statków powietrznych, skaning LiDAR, pomiary chropowatościomierzem oraz młotkiem Schmidta), petrograficzne (mikroskopia, XRD – dyfrakcja rentgenowska, SEM – mikroskopia elektronowa), spektralne (spektrometria odbiciowa, EDS – spektrometria dyspersji energii) z badaniami wpływu mikroorganizmów (hodowle mikrobiologiczne, obserwacje SEM, wysokoprzepustowe sekwencjonowanie DNA) na procesy wietrzenia. W ten sposób staramy się przedstawić kompleksowy obraz wpływu zmian klimatycznych na powierzchnie skalne.
Wyniki pokazują, że wraz z wiekiem powierzchni polodowcowych, skały stają się bardziej chropowate i mniej sprężyste, co odzwierciedla się również w zmianach odbicia promieniowania. Analizy mikroskopowe ujawniają ewolucję mikrostruktur od ostrokrawędzistych form, będących zapisem erozji glacjalnej, do obłych struktur wskazujących na procesy rozpuszczania minerałów. Wykryte mikroorganizmy przyczyniają się do tworzenia porowatych mikrostruktur w skale, nie tylko poprzez degradację, ale także przez procesy biomineralizacji.
Projekt przyczynia się do głębszego zrozumienia mechanizmów adaptacji skał zwolnionych spod lodowców, a także podkreśla potencjał tych procesów jako wskaźnika wieku względnego form terenowych pochodzenia polodowcowego. Przez interdyscyplinarne podejście do analizy środowiskowych zmian, nasze wyniki ukazują znaczący wpływ subtelnych procesów wietrzenia na naszą wiedzę o najmłodszej historii Ziemi i jej niedalekiej przyszłości.