Czas trudnej i ograniczonej spotkaniami pandemii nadal trwa. Chcielibyśmy zatem kontynuować ideę wirtualnych spotkań naukowych, które w poprzednim roku akademickim cieszyły się dużym zainteresowaniem. W imieniu Zarządu Głównego, zapraszam wszystkich zainteresowanych geomorfologią do uczestnictwa w Zdalnych Wykładów SGP, podczas których zostaną zaprezentowane nowe, ostatnio publikowane wyniki badań geomorfologicznych, z zakresu różnych gałęzi geomorfologii. Liczymy, że kontynuacja tej znakomitej idei zaspokoi brak prolongowanych spotkań i spowoduje szerokie zainteresowanie nowymi tematami badań geomorfologicznych.
Zdalne wykłady będą prowadzone on-line z wykorzystaniem aplikacji MS Teams. Program wykładów przedstawia poniższa tabela. Linki do poszczególnych wystąpień zostaną wysłane w terminach bezpośrednio poprzedzających wykłady.
| Data | Godzina | Imię i nazwisko | Tytuł wystąpienia |
|---|---|---|---|
| 19.01.2022 | 17:00 | Prof. dr Sławomir Tulaczyk (University of California) | Zobaczyć świat w ziarenku piasku… i paleoklimat Ziemi w okruchach podlodowcowego kalcytu |
| 16.02.2022 | 17:00 | Dr hab. Marek Kasprzak, prof. UWr (UWr, Wrocław) | Nowe spojrzenie na problematykę permafrostu na Svalbardzie |
| 16.03.2022 | 17:00 | Prof. dr hab. Jan A. Piotrowski (Aarhus University, Dania; UMK, Toruń) | Drenaż subglacjalny lądolodów plejstoceńskich: procesy, osady, formy rzeźby terenu |
| 13.04.2022 | 17:00 | Prof. dr hab. Kazimierz Krzemień, dr hab. Elżbieta Gorczyca, prof. UJ (UJ, Kraków) | Rola ekstremalnych zdarzeń w rozwoju rzeźby górskiej |
| 11.05.2022 | 17:00 | 11.05.2022 17:00 Dr hab. Edyta Kalińska, prof. UMK (UMK, Toruń) | Jak przekształcane było wybrzeże Bałtyku? Zapis mikroteksturalny ziaren kwarcowych i wiek zdarzeń na przykładach z Estonii, Łotwy i Szwecji. |
| 15.06.2022 | 17:00 | 15.06.2022 17:00 Prof. dr hab. Maria Łanczont (UMCS, Lublin) | Geomorfologia stosowana w dobie paleolitu |
„Zobaczyć świat w ziarenku piasku… i paleoklimat Ziemi w okruchach podlodowcowego kalcytu” – prof. dr Sławek Tułaczyk. 19 stycznia (środa), godz. 17.00
Temat wykładu w interesujący sposób łączy zagadnienia glacjologiczne i gechemiczne. Dla naukowców rozważających wpływ ocieplającego się obecnie klimatu na poziom morza jest szczególnie ważne, żeby zrozumieć zmiany konfiguracji i dynamiki lądolodów w okresach czwartorzędowych ociepleń klimatycznych. Niestety, osady podlodowcowe rzadko można datować izotopowo, a nawet jeśli, to odzwierciedlają one tylko pojedyncze, krótko trwające wydarzenia geologiczne. Od 2017 roku prof. Tułaczyk, wraz z dwoma geochemikami (Prof. Blackburn i Prof. Hain), pracuje nad próbkami osadów chemicznych (kalcyt i opal), które uformowały się w wodach podlodowcowych i które można datować metodą uranowo-torową. Datowanie to wykazało, że osadzanie się niektórych próbek osadów zajęło ponad 100 000 lat. Na podstawie tych próbek udowodniliśmy (Blackburn et al., 2020, Nature), że duża część lądolodu wschodniej Antarktydy, który uprzednio był uważany za niewrażliwy na ocieplenia klimatyczne, wycofała się o setki kilometrów w czasie długiego interglacjalu 400 000 lat temu (interglacjal Mazowiecki, MIS 11). Dzięki szczegółowemu datowaniu tych próbek możemy też wykazać, że lądolód antarktyczny reagował na krótsze zmiany klimatyczne na skale tysiącleci, które są wyraźnie widoczne w danych klimatycznych pochodzących z antarktycznych rdzeni lodowych (Antarctic Isotopic Maxima, AIM), i które są związane ze zmianami w globalnej cyrkulacji termohalinowej (Antarctic Meridional Overturning Circulation, AMOC). Wyniki naszych badań wykazują, że lądolód antarktyczny reagował w czasie czwartorzędu na nawet względnie krótkie zmiany klimatyczne.
Prof. dr Sławek Tułaczyk jest autorem 125 publikacji naukowych w tym 8 w ‘Science’ i ‘Nature.’ Brał udział w dwunastu wyprawach naukowych na Antarktydę i przeprowadził liczne badania terenowe na Alasce, Grenlandii, Islandii i w północnej Kanadzie. W 1998 otrzymał doktorat z glacjologii na Kalifornijskim Instytucie Technologicznym, gdzie także zdobył tytuł magistra w geotechnice. Jego kariera naukowa zaczęła się w Instytucie Geografii Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie w roku 1989 ukończył studia magisterskie. Prof. Tułaczyk jest członkiem honorowym Amerykańskiego Stowarzyszenia Geologicznego.
„Nowe spojrzenie na problematykę permafrostu na Svalbardzie” – Dr hab. Marek Kasprzak, prof. UWr. 16 lutego (środa), godz. 17.00.
Permafrost, wyróżniany zgodnie z przyjętą definicją wyłącznie pod względem kryterium termicznego, jest obiektem licznych studiów. Obserwowane w ostatnich dekadach wzmożone zainteresowanie jego cechami i zasięgiem wiąże się m.in. z uwalnianiem uwięzionych w nim dotąd gazów cieplarnianych czy aktywizacją procesów geomorfologicznych na powierzchni terenu w związku z pogłębianiem warstwy czynnej. Jednocześnie oczywiste trudności w badaniu permafrostu powodują, że wiele kwestii wciąż wymaga doprecyzowania, zwłaszcza w obliczu funkcjonowania utartych, niekoniecznie słusznych schematów. W planowanym wystąpieniu zaprezentowany zostanie krótki przegląd wybranych, nowych publikacji traktujących o zasięgu permafrostu oraz obszarach problemowych. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na wybrzeża morskie oraz masywy górskie. Przedyskutowane zostanie zjawisko intruzji słonej wody morskiej w głąb lądu oraz występowanie warstwy czynnej w spągu permafrostu. Pokazane zostaną przykłady obrazowania geofizycznego stref głębokiego rozmarzania podłoża skalnego uzależnione od warunków topograficzno-hydrologicznych, co powinno być istotnym wkładem w modele hydrogeologiczne na obszarach zimnych. Podane zostaną też uwagi dotyczące z jednej strony nadużywania pojęcia degradacji permafrostu, a z drugiej strony spodziewanych zagrożeń związanych z tym procesem, rzadko dyskutowane w literaturze. Finalnie wskazany będzie deficyt pewnych danych, zwłaszcza w relacjach między powierzchniami wieloletnio przemarzniętymi i sezonowo przemarzającymi.
Dr hab. Marek Kasprzak, prof. UWr – geomorfolog, pracownik Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, uczestnik wielu wypraw w regiony podbiegunowe. Pasjonuje się szeroko pojmowaną przyrodą nieożywioną. Pracuje głównie w Sudetach i w okolicach Stacji Polarnej im. S. Baranowskiego na Spitsbergenie, gdzie założył sieć monitoringu termicznego gruntu w zlewni rzeki Brattegg. W pracach stosuje narzędzia GIS oraz techniki geofizyczne, w tym tomografię elektrooporową, dobrze nadającą się do obrazowania przemarzniętego podłoża..