W imieniu Zarządu Głównego SGP serdecznie zapraszamy do udziału w kolejnym Zdalnym Wykładzie Geomorfologicznym SGP, który odbędzie się w dniu 21 stycznia 2026 r. (środa), o godzinie 18.00. Wykład „Ewolucja doliny Anthemous w holocenie i jej skutki środowiskowe dla osadnictwa (Macedonia, Grecja)” wygłosi prof. UAM dr hab. Iwona Hildebrandt-Radke, w imieniu zespołu badawczego w składzie: Sofia Doani, Konstantinos Vouvalidis, Georgios Syrides, Janusz Czebreszuk, Jakub Niebieszczański, Stelios Andreou, Maria Pappa..
Iwona Hildebrandt-Radke, Sofia Doani, Konstantinos Vouvalidis, Georgios Syrides, Janusz Czebreszuk, Jakub Niebieszczański, Stelios Andreou, Maria Pappa
Wykład przedstawia ewolucję geomorfologiczną, środowiskową doliny rzeki Anthemous (Antemountas) położonej w północnej Grecji (Macedonia), analizując jej wpływ na strategię osadnictwa od późnego plejstocenu po cały holocen. Badany obszar ma charakter rowu tektonicznego, którego rozwój jest ściśle kontrolowany przez aktywność tektoniczną uskoku Anthemous oraz wahania poziomu morza w Zatoce Termajskiej. W badaniach zastosowano metody geoarcheologiczne łączące techniki teledetekcyjne, GIS, tomografię elektrooporową (ERT), szczegółowe analizy sedymentologiczne z ośmiu pobranych profili geologicznych oraz datowanie AMS.
Na podstawie badań stwierdzono, że ewolucja doliny przebiegała w sześciu głównych etapach, determinowanych przez interakcję klimatu, tektoniki i zmian bazy erozyjnej. Kluczowym wynikiem badań było wyjaśnienie zjawiska „buried archaeology” – ustalono, że brak stanowisk z wczesnego neolitu wynika z ich głębokiego przykrycia (nawet do 17 metrów) przez późniejsze osady aluwialne lub zniszczenia przez gwałtowne procesy erozyjne związane z wydarzeniami klimatycznymi (np. zdarzenie 8,2 ka). Analiza przestrzenna wykazała, że o ile osady neolityczne lokowano na terenach płaskich, o tyle w epoce brązu i żelaza społeczności wybierały stanowiska o większym nachyleniu i wyższej wysokości względem dna doliny, co stanowiło odpowiedź adaptacyjną na dynamiczne zmiany hydrograficzne i ryzyko powodzi. Badania potwierdziły również, że lokalna tektonika i zjawiska awulsji miały bezpośredni wpływ na trwałość i ostateczne opuszczenie kluczowych osad pradziejowych.
Badania były realizowane w ciągu ostatnich 10 lat przez zespół polsko-grecki z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Arystotelesa w Salonikach. Ich rezultatem były liczne publikacje czasopismach oraz rozprawa doktorska Sofii Doanii zakończona w roku 2025, której główne wyniki ujęto w wykładzie.
Iwona Hildebrandt-Radke, dr hab., prof. UAM – geomorfolog, geoarcheolog, związana zawodowo z Uniwersytetem im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydziałem Nauk Geograficznych i Geologicznych, zajmuje się przemianami krajobrazu kulturowego w holocenie, badaniami geoarcheologicznymi on-site i off-site. W badaniach geoarcheologicznych wykorzystuje głównie metody litologiczną i geochemiczną oraz geomorfologiczne badania stanowisk archeologicznych, prowadząc je w ścisłym powiązaniu z badaniami archeologicznymi (wynikami Archeologicznego Zdjęcia Polski oraz badaniami wykopaliskowymi), a także innymi badaniami paleoekologicznymi.
Współpracuje z archeologami uczestnicząc w badaniach w ponad dwudziestu projektach badawczych na terenie Polski, Ukrainy, Węgier i Grecji. Jest autorką ponad 100 publikacji naukowych, w tym monografii pt. „Pradziejowa i wczesnohistoryczna antropopresja i jej zapis w środowisku przyrodniczym na przykładzie regionu środkowej Obry (Wielkopolska)”.
Od roku 2022 jest prezesem Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej, a od dwóch lat jest prodziekanem ds. studenckich na macierzystym wydziale.